मैले पढाउन जानेन

 श्रीमान् 

तर्क पेश गर्न जान्दैन 

प्रमाण जम्मा भएन 

म नजान्ने भएरै हो 

यो सबैथोक अपुग भएको 

मैले पढाउन जानेन ।

मैले सुनाउन खोजें कथाहरु 

विद्यार्थीले इन्कार गरे 

यो परीक्षामा नआउने कुरा 

सुनेर समय किन बर्वाद गर्नु 

अनि चल्न थाले कक्षामा 

गुन्जाएर हल्ला 

सुन्न चाहनेहरू पनि आजित भएपछि 

म कक्षाबाट निस्किएं । 

बनाएर योजना 

भोलि बोल्ने अभ्यास गराउने छु।

बोकेर चार पाँच तस्विर 

पसेपछि कक्षामा 

खासखुस भएको थियो 

जब सेतोपाटीमा पढाइ शिक्षण लोखियो 

कक्षामा सन्नाटा छायो 

लाग्यो केहि दुः‌खद घटना भएको छ 

तर विडम्बना 

बोल्नु पर्छ भनेर मौन भएछ कक्षा 

जहाँ बोल्न खोज्नेहरू पनि हतास भैदिए 

समय मापनमा बस्नेले 

मुस्किलले नापेथ्यो बाह्र सेकेण्ड 

तर उभिन भने समय घर्काई घर्काई उभिए ।

पाठ फेरि फेरी पढाउन थाले

पढाई शिक्षण

लगाएपछि पाठ पढ्न

लगलगि काँपेर हो निस्किएका अपुरा शब्द

अर्थसंग वेपर्वाह !

वाक्य गठन-अहो यो त ग्यात भए पो !

प्रयोग ?

कहाँ गर्नु र 

घरमा - शब्द उच्चारण भन्दा बढि मौन हुन्छ 

जानेको २० सेकेण्ड‌‌को गित मात्रै हो 

गाउन होइन

 ओठ संचालन गर्न मात्र 

आमाबा कुराभन्दा कयौ टाढा 

सादृश्य उमेर 

इसराले चलिहाल्ने 

लुटेर शब्द‌को अस्मिता 

टुङ्ग्‌‌याइएका टुक्राहरु 

बोल्न मात्र हो आउने 

दृश्य यति मधुर कि कालरात्री झै 

मैले पढाउन जानेन श्रीमान । 

सजिला किताबका नाम लेखें 

विद्यार्थीले हेरे मात्र 

किताब भनेपछि पसिना निस्कने 

पाप लाग्छ जस्तो ठान्ने समाजमा 

किताबै किताबका कुरा गरें ।

पढ भने ।

पढ्ने तरिका बताएं ।

पाठ्यक्रम बताएँ । अहं !

त्यसो गरेर पढाइदो रहेनछ 

लेखिदिनु पर्ने उत्तर पुस्तिकामा

उत्तर बनाइ‌दिनु पर्ने 

पास 

बढाइ‌दिनु पर्ने कक्षा 

पुग्नु पर्ने परीक्षा केन्द्र 

चिट चोराइ‌दिनु पर्ने 

सम्मान गर्नु पर्ने 

यस्तो पढाउन सकेन श्रीमान ! 

मलाई माफ गर्नु होला ! 

म यस्तो पढाउन जान्दैन । 

यो ल्याकत भएन मसँग !

यात्रा

 ए मुसाफिर 

तिम्रो यात्राका चुनौतिहरु

 ज्ञात हो कि अज्ञात? 

को बताउन सक्छ ?

भएन भने टेक्ने  धरातल 

न भए पछि स्व हात सहारा 

भर पर्नु पनि निरर्निरर्थक हुनसक्छ 

सम्झाइ रहेको छ आँखिझ्यालबाट ! 

मजबुतिको निर्माण 

कुन आँधीले उडाइ‌दिन्छ 

कुन तुफानले हुत्याइदिन्छ 

एकहोरो प्रवचन मुग्ध छ 

उसले थुनिदिएको छ कयौं मार्ग ।

छटपटी

ज्ञातले पनि ज्ञात मान्दैन 

किन ?

सत्य स्विकार गरेरै पनि 

सत्य मान्दैन किन ? 

उत्तरमा के देखिन्छ?

अह! ज्ञात नभएपछि 

कसरी कामलाग्न सक्छ ?

तिम्रो छटपटी!

ध्रुव

समयले यसरी पर्खिन भर हुन सिकाएको छ । 

जल हुन, पवन हुन, पत्थर हुन सिकाएको छ ।

कुन सम्झौतामा राजी भएको हो कुन प्रहरमा ? 

कठोर बनायो त्यसरी तत्पर हुन सिकाएको छ ।।

ज्योति निस्कियोस् अन्धकारको गर्भबाट सहजै 

लुप्त छ जसरी त्यसैगरी प्रखर हुन सिकाएको छ।।

कति बताउनु सन्तुष्टिका दृष्टान्तहरू जहाँतहीँ

त्यागेर सन्तुष्टि कतै अग्रसर हुन सिकाएको छ।।

यो ब्रह्म हो रूप बदलिरहनुपर्छ त्यागेर सारा 

गुमनाम रहेर पनि प्रहर हुन सिकाएको छ।।

के होला

तिम्रा हर रहरमा चलेपछि के होला ? 

रहूँ या नरहूँ आत्मा ढलेपछि के होला ?

एक जालन्धर, एक विष्णु कसको अर्थ? 

ज्ञानमा शून्य, दीपक जलेपछि के होला ?

अस्तित्त्व स्वीकारको प्रश्न जन्मिए पछि 

नभई वृक्ष फल, तिमी फलेपछि के होला ?

कसरी बनाउला महल उजाडेर बस्ती 

बदला त्याग्ने धरातल गलेपछि के होला ?

अमरत्वको आसमा विराज भई लासमा 

ज्ञात छ ? प्राणले कर्म छलेपछि के होला?

परीक्षा

मैले परीक्षा चुन्न कहाँ पाउँछु र 

परीक्षा मलाई आफन्त मानिरहन्छ ।।

ज्यूनु ! हरेक पल अमूल्य छ साथी 

अनन्त सम्झन्छौं यो अन्त मानिरहन्छ ।।

विचारको पाइला चाल्नु चनाखो भै 

काँडा हुन फूल, मन त मानिरहन्छ ।।

ईश्वर प्राप्तीको बाटो कर्तव्य बिछ्‌याउ 

मन्दिरै छ ईश्वर महन्त मानिरहन्छ ।।

कर्मफल आशा, न्याय, धर्म, चाहना 

त्यहि कर्म मार्छ मान्छे, सन्त मानिरहन्छ ।

चार लोककथा

 भेला पारेर बालहरू

अबोधगम्य भाकामा

प्राण प्रतिष्ठा हुन्छ

आफ्‌नो परिवेशका

अबोधगम्य शुक्ति

अवचेतन‌मा हालेर ज्ञान वा दृष्टान्त

सहज पालना हुन्छन्

नचलेर पक्ष विपक्षका बहस

पात्रहरू पूर्वजमा रूपान्तरित

स्व संस्कार

ज्ञात गराएर

साहस र त्रास मिश्रित

दृढ निश्चयी पार्न

तत्पर छन्

सुन्न र सुनाउन अनुकुलित कथाहरू।

पिध्ने करा नजानु

दृष्टान्त स्वजन‌को

अपहरित, बेखवर

स्वर्णमन्य दैत्य महलमा निवास

आदरपूर्वक फिर्ति सवारी थ्यो

दानमा आएको इच्छित बस्तु

महिनौं अज्ञात रहि

ज्ञात पश्चात कर्म

लय बनेको हो।

सम्साँझै दैलो कुर्ने

बाजे म के खाउँ ?

भोक बाट प्रताडित

सम्प्रभुतामा ज्यान गु‌माइ‌दिन्छ

पत्यार हुन्छ

गर्व हुन्छ वीर अस्तित्वको

विलय गरेर

प्रभुत्वबाट भयभित

आहारा खरानीमा विलय

लगाएपछि आगो शरिरमा

डाँडा वा खोला

विश्राम जरूरी हो।

ख्याल ठट्टामा

गाउँभरिको मल उठाएर

कोशौ टाढाको खेतमा लैजानु

रहर होता कि वाध्यता ?

हासोको पात्र नबन्न

चेतावनी बर्सिएको हो

सुनसान रात्री

अनेकौ उकाली ओराली

निला दहहरू

विहानै उठनेले खबर पायो

गाउँ बाट मल हरायो

ठूलो ढुङ्‌‌गो पनि हरायो

गाउँको पहिचान हरायो

स्थापना गरिदियो अन्त कतै ।

ठूला ठूला ढुङगाहरु

कसरी बद‌लिए होलान बाजामा

भागेपछि मलामीहरू

हराएपछि शब

पथ्थरमा परिणत भए‌को दमाह

उस्तै मानवाकृति

के अस्तित्त्वमै छन् ?