बा
महंगो सिताबको भारी किनेर
महंगो कपडाको टाईले सिंचन गर्दै
खनखनी गनेर नगद
चढाएपछि खाता बहिमा नाम
छोराले थालेको हो आमाको भाषा बिर्सिन
बाआमा बिर्सिन
फूल बिर्सिन
फूल चढ्ने देउराली बिर्सिन
स्वयम् बिर्सिन।
अनयासै एक छत्र सम्झनामा तैरिदा
न्याम्रो मेटन
फलको गुणस्तर खोज्न
बा तयार भएको छ-डिएटरी सकाएर
छोरो तयार र कालसंग वेप्रवाह
एक स्वास
कुरा खोकिन्छ
छोरो भन्छ- सटरमा छु बा।
नमिल्ने समयसँग जुध्दै जुध्दै
बाले संघर्ष गरिरहे
छोराको खबर सुन्न आतुर
भन्छ बा म सटरमा छु।
बा म सटरमा छु।
मेरो अगाडि ठूलो र चौडा सडक छ
सडकमा गुडिरहन्छन अनगन्ति गाडिहरू
ठूला ठूला ट्रकहरु
स-साना कारहरू
हुइकिरहन्छन् मोटरसाइकिलहरु
चलिरहन्छन् रिक्साहरू
बजाउदै आ-आफ्ना संगित
गिज्याइरहन्छन हामीलाई
आवाजले त्रस्त भएर
सुन्न एकिदैन गुरु, गुरुआमाले के चढाउनु भयो ।
केहि भाग चुकेको हुन्छ गृहकार्यका
केहि भाग कक्षा कार्यका
गाडिको कोलाहलमा
म सटरमा छु बा।
सटर सांघुरो छ
एकापट्टी समान मिलाउने र्याक छ
अर्कोपदी काठ तम्तयार छ र्याकका लागि
बिचमै बस्निछौं हामी
बा के हामी पनि वस्तु बन्न लागेका हौं ?
एक र्याकभरि कपडा पट्याएर राखिर झैं
हामी बीस जना खौदिरहन्छौं सटरभित्र
कोहि बेला मौका मात्र छिर्छन्
हामी पालो दिन्छौं - दिन बार बिराएर ।
मलाई सटरमा बस्न साथै अप्ठ्यारो लाग्छ
कुनै दिन शिक्षकरू आधा बन्द राख्छन सटर
हामी स्वास फेर्न गारो मान्छौं
यो देशमा जस्तै
उकुस मुकुस हुन्छ
पसिना बग्छ खलखली
अनि चिसिन्छौ-चिसो बरफ जस्तै
यस्तो गर्मिठाउँमा हामी खाँदिएका छौं
न झ्याल छ बा
न ढोका छ
मात्र सटर छ
यो सटरमा म छु
मेरा सामीहरू छन
चार थान बेन्च
एक थान शिक्षक
र हाम्रा थानका थान सपनाहरु ।
शिक्षक सटर बाहिर निस्कनु हुन्छ
ग्राहकलाई बोलाउनु पनि छ
बेच्नु पनि छ उत्पादन।
गुणस्तर चिन्ह राख्नु छ
कमशल समानमा पनि लगाउनु छ ट्याग
बाहिरबाटै बोल्नु पर्छ
आधा हामी सुन्छौं
आधा हावाले गाडिमा लैजान्छ ।
बा म यस्तो ठाउँमा छु।
हजुर अप्ठ्यारो मान्नुहोला सायद
म त हजुरले नगद तिरेको स्कुल पढ्छु
म त्यहीं छु जहाँ हजुरले चिसो तापेर
सुनौलो लोगो मा पैसा खन्याउनु भयो
अहिले पनि कयौं बा आमा यहिँ आउनुहुन्छ
खन्याएर पासिना
थुनिदिनुहुन्छ छोरा छोरीलाई यि सटरहरूमा ।
हामी विद्रोह गर्न सक्दैनौ
बाका विरुद्धमा
सहन्छौ ज्यादति हर दिन
अपनत्व ग्रहण गरि
सायद निरन्तर पोसिएर
चिठी थमाउदा रित्तो छाउँ हेर्छु
सुन्छ साथीलाई - प्राण गर्छु
मैले चुकाउनु छ मूल्य जसरी पनि ।
आमाका आँखामा छचल्किने आँशु
रोक्न सक्दैन मेरो साटरको बास
जम्मा गरिराख्नु भएको छ जम्मै
कुन महिना मैले के-के लगेर आमालाई दिए।
बा तपाईले मलाई भर्ना गरेको सटरमै हो
सटरमै भर्ना गर्छ, सटरमै उसले पढाउछ
सटरमै कार्यालय चल्छ
सटरमै परीक्षा लिन्छ
सटरमै मूल्याङ्कन गर्छ
सटरमै नतिजा देखाउछ
सटरमै विद्यार्थी उतिर्ण हुन्छ सबै
सटर परिवर्तन गर्छन
जस्तै
हिजो पल्लो कोठामा थियौं
आज अर्को
बदलिरहन्छन सटरहरु
एक सटरमा म बसेको छु।
मलाई सटरमा किन बस्नु पर्यो बा!
खबर छैन
मैले केहि बोले पछि, चुप लाग्ने आदेश
पालन नभए
आउछन पालै पालो मिसहरू
भन्छन अफिसमा पठाइदिउ ?
अफिस पनि सटरमै छ
बा, म जहाँ गएपनि सटरमै हुन्छ
म चुप बस्छु
मेरो साथी चुप बस्छन
वरीपरिका साथीभाइ चुप लाग्छन
अनि ठूला दिदी दाइहरू चुप लाग्छन
हामी चुप बस्हौ
हामी सटरमा छौं
हामी सटरमै चुप लागेर बस्छौं
बा के यो देश सटर हो ?
